Kamieniarstwo

Oprócz surowca krzemiennego ludność KPL wykorzystywała do produkcji narzędzi wapienie, skały krystaliczne i piaskowce. Surowce te sprowadzano z odległych miejsc. Do Gródka nad Bugiem transportowano je między innymi spod Chełma i Rejowca, również z wychodni w okolicach Trembowli. Nie można też zapominać o Roztoczu, a także kontaktach z Ćmielowem i ludnością kultury trypolskiej. Natomiast głównym "magazynem" kamieniarskim ludności z osady w Ćmielowie były Góry Świętokrzyskie. Narzędzia wytworzone z tych surowców nie są tak bardzo zróżnicowane jak narzędzia wytwarzane z krzemienia. Wytwarzano z nich żarna, topory, kamienie szlifierskie i tłuczki. Wśród form najbardziej charakterystycznych, należy wymienić paradno – bojowe topory kamienne z guzowatym obuchem.
Z surowca kamiennego wytwarzano także wiele innych przedmiotów, które często są pomijane w ogólnych opracowaniach wytwórczości kamieniarskiej. Są to między innymi drobne kamienne gładziki, naśladownictwa toporów kamiennych z guzowatym obuchem i siekier krzemiennych. Owe naśladownictwa, tzn. kamienne zabawki - toporki były wyrabiane najprawdopodobniej z odpadów produkcyjnych, jakie powstawały podczas wstępnej obróbki surowca kamiennego przeznaczonego na duże narzędzia. Natomiast naśladownictwa siekier krzemiennych wyrabiano z łupka, który wykorzystywany był między innymi do produkcji masy inkrustacyjnej. Był to surowiec łatwy w obróbce, co sprawiało, że zabawkę taką mogło sobie zrobić dziecko. Być może miniaturki kamiennej broni były prezentem "urodzinowym" wytwarzanym przez starsze rodzeństwo lub rodziców.
Oprócz "ogólnie" dostępnych skał wykorzystywano również skamieliny. Przykładem tego może być odnaleziona podczas badań S. Jastrzębskiego w Gródku nad Bugiem, połowa rostrum belemnita, które zostało ozdobione szeregiem nacięć. Czy rostrum belemnita człowiek pradziejowy znalazł podczas wiosennej orki, letniej kąpieli w pobliskim Bugu, być może była to pamiątka z dalekiej podróży? Tego się nigdy nie dowiemy, ale możemy stwierdzić, że "pierwiastek" ciekawości i chęci posiadania towarzyszy umysłowi człowieka od zawsze.

Można wyróżnić następujące etapy obróbki narzędzia kamiennego m.in. topora:
- wykuwanie zarysu formy
- miażdżenie powierzchni półwytworu
- wiercenie otworu kościanym świdrem
- gładzenie i szlifowanie

Kamienny przedmiot nieznanego nam prestiżu wplótł się mocno w kulturowe realia pucharowców. Karmiący wyobraźnię topór, okryty mgłą "mistycyzmu" był najprawdopodobniej marzeniem nie jednego młodzieńca sprzed tysięcy lat. Marzenia dzieci były po części spełniane, wyżej wspomniane małe kamienne kopie lub idealne gliniane naśladownictwa toporów, trafiały do ich małych rączek. Dzięki odkrywanym materiałom archeologicznym możemy odczytać różne przejawy społeczne, takie jak opiekuńczość i troska ówczesnych ojców, matek bądź starszego rodzeństwa o młodsze pokolenie. Myślę, że tego typu wnioskowania nie można nazwać nadinterpretacją, fantazją piszącego. Czy dzisiejsze dziecko doby XXI w. zobaczywszy karabin w rękach mężczyzny nie zechce posiadać i bawić się w dorosłego, wierną kopią broni? Na to pytanie chyba nie trzeba odpowiadać.

Kamienne topory paradno – bojowe z guzowatym obuchem

Rekonstrukcja kamiennego topora

Fragment kamiennego topora

"Marzenie eneolitycznego chłopca"

Częściowo spełnione marzenie, niestety małe i w dodatku gliniane (fragmenty miniaturek toporów)

Kamienne żarno KPL

Amulet, ozdoba czy pamiątka? Połowa rostrum belemnita z widocznymi nacięciami